Regeneratieve landbouw is geen nieuw fenomeen. Sterker nog, het is het oudste voedselsysteem dat we als horticultuur kennen van inheemse bevolkingen. Deze liet nauwelijks sporen na, zorgde voor behoud en versterking van ecologische systemen en heeft er eeuwen van onderzoek en ontwikkeling opzitten. Het systeem voedde de wereld nooit gecentraliseerd, maar vanuit talrijke lokale bronnen.
Aandacht voor regeneratieve landbouw is de laatste jaren toegenomen. Klimaatverandering, ziekte-uitbraken bij landbouwdieren, mestoverschotten, de stikstofcrisis en steeds bewuster wordende consumenten vragen om een veerkrachtiger en gezonder systeem van voedselvoorziening. De wereldwijde COVID-19 pandemie lijkt deze ontwikkeling een extra zetje te geven.
INDUSTRIE EN LANDBOUW
Het industriële tijdperk bracht een eenzijdig, op productie gericht, technologisch en kapitalistisch wereldbeeld. Uiteindelijk vond dit zijn weg in een mondiale industriële landbouw. Dit leidde tot bedrijfsefficiëntie en het beschouwen van natuur als grondstof. Het bracht minder zwaar fysiek mensenwerk, grotere machines, een industrie van chemische, groeistimulerende middelen en bestrijdingsmiddelen, en werk voor talloze onderzoeksinstituten. Deze industrie had baat bij een efficiënte inrichting van het landschap door ruilverkaveling en het weghalen van onproductieve landschapselementen als heggen en houtwallen. Natuurlijke waterlopen werden verlegd.
Industrie en landbouw lijken tegenwoordig onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar historisch gezien is deze manier van voedselvoorziening erg jong. Tweehonderd jaar industriële landbouw, tienduizend jaar agricultuur. Terwijl de mensheid al minstens twee miljoen jaar of langer eet, afhankelijk van welke mensachtige broeders je meetelt. Dat de huidige landbouwcultuur de enige manier zou zijn om mensen te voeden, is een misvatting.
Inmiddels zijn onze landbouwgronden monotone productievelden geworden waar steeds minder aan te beleven is. De intensivering wordt mogelijk gemaakt door het gebruik van olie, een eindige energiebron. Opbrengsten staan steeds meer onder druk. Landbouwsubsidies en financieringsinfusen tonen de kwetsbaarheid van het huidige systeem aan. Telkens bewijst de industriële landbouw niet de voorwaarden te kunnen scheppen voor een vol te houden, levengevend en samenhangend systeem. Individuele boeren de schuld geven van misstanden in de landbouw getuigt van een te simplistische kijk op onze voedselvoorziening. Boeren geven al jaren aan dat zij moeite hebben om eerlijke prijzen voor hun producten te ontvangen om hun bedrijf gezond te houden. De industriële werkwijze is aan herziening toe.
REGENERATIEF
De kansen voor regeneratieve landbouw liggen voor het oprapen. We moeten alleen ophouden door een industriële bril naar regeneratieve oplossingen te zoeken, want dit zijn tegengestelde systemen. Vaak is een probleem niet op te lossen op het niveau waarop het gecreëerd is. Bij regeneratieve landbouw wordt er met de natuur mee gewerkt. Er wordt rekening gehouden met natuurlijke factoren, en de bodem wordt verzorgd in plaats van uitgeput. Door goede observatie van de lokale omstandigheden en een adequate reactie daarop ontwerpen we een variatie aan ecologische voedselsystemen die tegemoetkomen aan de lokale vraag. Regeneratieve landbouw kan veel vormen aannemen en stoelt vooral op combinaties van functies, zoals dat binnen de permacultuur en de agro-ecologie wordt uitgedragen. Er is niet één model dat landelijk of wereldwijd uitgerold kan worden, alles is locatie-en situatiegebonden. Grootschaligheid en voedselkilometers worden teruggebracht. Dit is flink schakelen en misschien zelfs einde verhaal voor een deel van de huidige spelers in het uitgeputte systeem. Maar het biedt kansen voor diegenen die zich duurzaam transformeren en voor het stuwmeer aan nieuwe toekomstboeren die zich in de coulissen al langere tijd warmdraaien in pilots, proeftuinen, voedselbossen en Community Supported Agriculture-projecten.
Permacultuurmagazine, Kim van Rijt en Tom van de Beek van Stichting Regeneration, Chantal van Genderen en Sander Bosman van Stichting Agro Ecologie Gelderland, Piet Anrijs (uitgever), 02021, p. 21.
